Türk Telekom’un Özelleştirilmesi – Bir Talan’ın Hikayesi
V.A - Türk Telekomun özelleştirilmesinin Hazineye Katkısı Olmadı
İçindekiler
V.A – Türk Telekomun özelleştirilmesinin Hazineye Katkısı Olmadı
Türk Telekom özelleştirilirken, güdülen temel amaç; Cari açığın kapatılması, hazinenin rahatlatılması idi. Ama 4 yıllık gerçekleşme bu amaca da ulaşılamadığını göstermektedir.
Türk Telekom’un özelleştirilmesi sonucu, Hazine;
A) Oger Telecom’a yapılan %55 blok satışı sonucunda 6.550.000.000 dolar karşılığı yaklaşık 9.100.000.000 TL, 2008 yılında gerçekleşen %15 Halka Arz sonucunda da 2.400.000.000 TL olmak üzere toplam 11.500.000.000 gelir elde etmiştir.
B) Buna karşılık Türk Telekom’un özelleştirilmesi nedeniyle Hazine bazı gelir kalemlerinden mahrum kalmıştır.
Bu gelir kalemlerini;
a) Kurumlar Vergisi oranının %30’dan %20’ye düşürülmesi nedeniyle mahrum kalınan Kurumlar Vergisi tahakkuk/tahsilat kaybı,
b) Türk Telekom net karından eskiye nazaran noksan alınan kâr payı. (Özelleştirmeden önce, dağıtılan kârın tamamı Hazineye intikal ediyordu. Özelleşmeden sonra, hazine yalnızca hissesine tekabül eden kar payını alabilmektedir.)
c) TİM’in AVEA’daki payının TÜRK TELEKOM tarafından alınması nedeniyle yapılan ödeme,
d) TÜRK TELEKOM’un rahat özelleştirilmesini sağlamak amacıyla, Türk Telekom’un bazı Fon ve vergilerden muaf tutulması nedeniyle mahrum kalınan gelir. (ÖİB tarafından düzenlenen raporlarda; “Türk Telekom üzerindeki çeşitli vergi yükümlülükleri (Deprem Afet Fonuna Katkı, Sivil Savunma Fonuna Katkı, Milli Prodüktivite Merkezine Katkı Payı, TSE’ye katkı payı) 01.01.2005 tarihi itibariyle kaldırılmıştır.” Denilmektedir.)
e) 16 Temmuz 2004 tarih ve 5228 sayılı Kanun’un Geçici İkinci maddesi ile Türk Telekom’un Brüt Satışlarından alınan %15 Hazine Payı kaldırılarak, yerine %15 Özel İletişim Vergisi konmuştur. Bu uygulama nedeniyle hazine önemli bir gelirden mahrum kalmıştır. [Yasadan önce 100 liralık bir brüt gelir için 15 lira Hazine Payı Hazineye ödenmekteydi. Yasa değişikliğinden sonra 15 TL’lik hazine payı kaldırıldı. Tarifelerde bir değişiklik yapılmaksızın %15 ÖİV kondu. Aynı 100 lira 87 TL’si gelir 13 TL si ÖİV oldu. Yani Hazinenin geliri %13 civarında azaldı. Bu da, yıllık 140 milyon TL’nin üzerinde bir rakama denk düşmektedir. Buna rağmen tabloda bu konudaki hazine kaybının 100 milyon TL olduğu varsayılmıştır]
Şeklinde sıralayabiliriz.
C) Türk Telekom’un özelleştirilmesi, Hazineye veya Genel anlamda Kamu’ya çeşitli ek mükellefiyetler yüklemiştir.
Bu mükellefiyetler;
a) Çeşitli kamu kurumlarına aktarılan eski Türk Telekom personelinin, nakledildikleri kurum ve hazine tarafından karşılanan ücretleri, emekli ikramiyeleri sağlık giderleri vb.
b) Kamunun yapması gereken Asgari Telekomünikasyon hizmetlerini yürütmesi için Evrensel Hizmet Fonundan Türk Telekom’a aktarılan/aktarılacak kaynaklardır.
Türk Telekom özelleştirilmesinden kaynaklanan kamunun gelir ve giderleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2026 | ||
Satış Bedeli | 9.100.000 | 2.400.000 | ||||||
Blok | Halka Arz | |||||||
Kamunun Mahrum Kaldığı Gelir |
Kurumlar Vergisi (%30-%20) | 0 | 382.020 | 410.460 | 321.864 | 365.518 | 369.965 | 363.058 |
TİM’e AVEA Hissesi İçin ödenen | 225.000 | |||||||
Mahrum Kalınan Net Kâr Payı | 161.554 | 1.214.592 | 1.379.508 | 1.226.548 | 1.282.246 | 1.296.101 | 1.279.889 | |
2 Aylık | 55% | 55% | 70% | 70% | 70% | |||
Hazine Payının ÖİV.ye dönüşmesi |
0 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | 100.000 | |
Kaldırılan Fonlar | 0 | 200.000 | 200.000 | 200.000 | 200.000 | 200.000 | 200.000 | |
TOPLAM | 161.554 | 1.896.612 | 2.089.968 | 1.848.412 | 1.947.764 | 1.966.066 | 1.942.947 | |
Kamunun Gideri |
Kamuya Akt Pers. | 432.000 | 460.000 | 510.000 | 530.000 | 550.000 | 130.000 | |
Evrensel Hizmet F. | 130.000 | 200.000 | 220.000 | |||||
TOPLAM | 0 | 432.000 | 460.000 | 510.000 | 660.000 | 750.000 | 350.000 | |
Müteselsil Toplam | 161.554 | 2.490.166 | 5.040.134 | 7.398.546 | 10.006.310 | 12.722.376 | 53.125.328 | |
Kamunun Karı/Zararı | -161.554 | 6.609.834 | 4.059.866 | 4.101.454 | 1.493.690 | -1.222.376 | -40.900.328 |
Tablo Hazırlanırken ;
Özelleştirmenin gerçekleştiği 2005 yılı Ekim ayı ile imtiyaz sözleşmesinin sona ereceği 2026 yılı sonu arasındaki dönem esas alınmıştır.
Blok Satış Bedeli hesaplanırken satış bedelinin peşin olarak alındığı ve doların 1 USD=1,4 TL olduğu varsayılmıştır..
Hazinenin mahrum kaldığı Kurumlar Vergisi ve kâr payı hesaplanırken 2006-2009 dönemi için reel rakamlar dikkate alınmış, 2010 ve sonrası için Türk Telekom’un kârlılığının 2000-2009 dönemine benzer bir seyir izleyeceği varsayılmıştır.
Hazinenin mahrum kaldığı Kurumlar Vergisi hesaplanırken, Kurumlar Vergsinin %30’dan %20’ye düşmesi nedeniyle Türk Telekom’dan noksan alınan Kurumlar Vergisi dikkate alınmıştır.
Kaldırılan Fonlar hesaplanırken 2003 öncesi bilançolarındaki rakamlar esas alınarak yaklaşık bir rakam bulunmuş ve bu rakamın yıldan yıla değişmediği varsayılmıştır.
Kamuya aktarılan personelin maliyeti hesaplanırken, bir personelin maliyetinin aylık ortalama 3000 TL civarında olabileceği gözetilmiştir.
Evrensel Hizmet Fonundan 2006-2008 yıllarında Türk Telekom’a herhangi bir aktarımda bulunulmamıştır. İlk aktarıma 2009 yılında başlanılmıştır. Ancak Evrensel Hizmet Fonundan bundan sonra Türk Telekom’a küçümsenmeyecek miktarların aktarılacağı öngörülmüştür.
Tablonun incelenmesinden de anlaşılacağı üzere; Hazinenin (Kamunun) Türk Telekom’un özelleştirilmesinden elde ettiği gelir toplamı, 2010 yıl sonu itibariyle Hazinenin Mahrum Kaldığı gelir ve TT özelleştirilmesi nedeniyle ilave harcadığı gider toplamının gerisinde kalmıştır. Bir başka ifadeyle, 2010 sonu itibariyle Türk Telekom’un Özelleştirilme gelirini, Türk Telekom’un hazineye yüklediği yük sıfırlamıştır.
İmtiyaz Sözleşmesinin süresi dolduğunda (2026 Sonu) Türk Telekom’un özelleştirilmesinin hazineye getirdiği yük 40 Milyar TL’ye (Yaklaşık 25 Milyar Dolar’a) yükselecektir.
Ki, bu hesaplamada rakamlar minimum tutulmuştur. Kurumlar Vergisi oranının %30’dan %20’ye düşürülmesinin hazineye yüklediği toplam yük [Toplam Yük’den kasıt, Kurumlar Vergisi oranının düşürülmesi nedeniyle Kurumlar Vergisi tahakkuk toplamındaki reel azalma. Bir başka deyişle tüm şirketlerin noksan ödediği Kurumlar Vergisi Toplamı] dikkate alınırsa; daha 2007 yılı sonunda Türk Telekom’un özelleştirilmesinde hazine zarar etmeye başlamıştır. 2026 Sonu Türk Telekom’un özelleştirilmesinin hazineye getirdiği yük 70 Milyar Dolar’a yükselecektir.
Türk Telekom’un özelleştirilmesi uzun dönemde hazineye katkı sağlamadığı gibi, ciddi bir yük getirdi.