SPSS 15.0 Kullanma Kılavuzu

Factor Analizi

İçindekiler

Factor Analizi

Şimdi lisede girdiğiniz sınavları düşünün. Öğretmeniniz fen bilgisi ya da matematik dersinde bilgi düzeyinizi tek bir soru ile mi ölçerdi. Nadir durumlar (kötü öğretmenler) dışında tabii ki hayır.

Benzer durum anketler için de geçerlidir. İnsanların belli bir olguya ilişkin düşüncelerini tek bir soruyla ölçemezsiniz. Olguyu farklı birbirini destekleyen yönleriyle ölçebildiğiniz taktirde başarılı bir sonuç alabilirsiniz.

Şimdi matematik dersinin final sınavında soruların ünite bazında gruplandırılmadan karışık olarak size yöneltildiğini düşünün. İlk başta sorun olmadığını düşünebilirsiniz. Genel puanınız nasıl olsa bellidir. Ancak ünite bazında başarı düzeyinizi öğrenmek isterseniz? İşte o zaman soruların gruplanması gerekir. Tabii matematik gibi somut bir disiplinde geometri soruları ile trigonometri sorularını ayırmak son derece kolaydır. Ancak iş sosyal olguları ölçen anketlere geldiğinde bu işlem için bazı tekniklerin kullanımı zorunlu olur.

Örneğin okul müdürlerinin faklı liderlik davranışlarının öğretmenlerin iş tatminine etkilerinin ölçüldüğü bir araştırma yaptığınızı düşünün. Bu araştırmada müdürlerin farklı liderlik davranışlarını (Örnek, Otokritik, Katılımcı, Destekleyici vb.) ayrı ayrı değerlendirmeniz gerekecektir. Belki anket öncesi bu tür bir gruplandırma yapmış da olabilirsiniz. Bu durumda dahi yaptığınız gruplandırmanın ne derecede doğru olduğunu Faktör Analizi ile sayısal olarak doğrulamanız yararlı olacaktır. Çünkü sizin katılımcı liderlik davranışı olarak tanımladığınız bir davranış öğretmenler tarafından destekleyici liderlik davranışı olarak yorumlanmış olabilir. Bu durumda bu soru ya anketten çıkartılmalı ya da destekleyici liderlik kategorisinde değerlendirmeye alınmalıdır. Anket öncesi hiçbir kategorizasyon yapılmadığı durumlarda ise Faktör Analizi eşsiz bir araçtır. Soruları sizin için gruplandırır. Bundan sonra size kalan sadece her bir gruba isim vermektir.

Şimdi gelelim bu muhteşem tekniğin SPSS’de nasıl uygulanacağına? Faktör analizi için öncelikle aşağıdaki menüleri kullanın.

ANALYZE » DATA REDUCTION » FACTOR

Karşınıza çıkan Factor Analysis iletişim kutusunda analize tabi tutacağınız maddeleri aradaki oku kullanarak Variables kutucuğuna gönderin.

Şimdi Rotation tuşuna tıklayın karşııza çıkan Factor Analysis: Rotation iletişim kutusundan Varimax seçeneğini işaretleyin. Sırasıyla Continue ve OK tuşlarını tıklayın. Aşağıdakilerin benzeri tablolar elde edeceksiniz.

Total Variance Explained tablosunda ölçeğin kaç faktörden oluştuğu ve bu faktörlerin ölçülmek istenen olguyu ne derecede ölçtükleri görülmektedir.

Tablo, örneğimiz üzerinden incelendiğinde, 1nci Faktörün ölçtüğümüz olguyu (çalışanların memnuniyet düzeyi olsun) % 41,9; 2 nci Faktörün % 9,7; 3 ncü Faktörün % 9,1 oranında ölçtüğü görülmektedir. Ayrıca 3 Faktör ve 15 sorudan oluşan bu anket çalışanların memnuniyet düzeyini % 60 oranında ölçmektedir. Eğer % 60 oranında bir bilgi sizin için yeterli değilse ankete yeni sorular ve faktörler ekleyerek çalışmayı tekrarlamayı düşünebilirsiniz.

Component Matrix ise ölçeğin faktör sayısını göstermekle birlikte hangi maddenin hangi faktöre ait olduğu hakkında bilgi içermez. Bu nedenle faktör yapısının oluşturulmasında Rotated Component Matrix tablosu kullanılır.

Rotated Component Matrix tablosu incelenirken her bir maddenin hangi faktör altında en yüksek değere sahip olduğuna bakılır. Daha sonra bu maddeler gruplandırılarak faktör yapısı oluşturulur.

Tablodaki her bir maddenin bileşenler altındaki değerleri incelendiğinde; C1, C2, C3, C4 maddelerinin 1 nci Faktör, A1, A3, A4, A5 maddelerinin 2 ncü Faktör, A2, B1, B2, B3, B4, B5, C5 maddelerinin ise 3 ncü faktör altında en yüksek yükleme değerine sahip oldukları görülmektedir.

Madde numaralarından da anlaşılacağı üzere bu beklenmedik bir durumdur. A2 ve C5 maddeleri beklenmedik bir şekilde 3 ncü faktör altında toplanmıştır. Ancak soru içerikleri incelenirse hatanın analizden değil, soruyu hazırlayandan kaynaklandığı her durumda (anketin sağlıklı uygulanmadığı durumlar hariç) ortaya çıkacaktır.

Dolayısıyla gerek güvenilirlik analizi, gerekse faktör analizi anket tasarımı sırasında yapılan hataları bulmamızı ve bunları gidermemizi sağlayan güçlü araçlar olarak görülebilir.

You may also like...

Bir yanıt yazın