Atıf Dizinlerinin Değişen Yapısı
Giriş
İçindekiler
Atıf dizinlerindeki Türkiye adresli yayın sayısını, Türkiye adresli dergilerdeki yayınlar önemli ölçüde etkiliyor.
Umut Al ve İrem Soydal’a ait olan bu çalışmanın kaynağı yazı sonunda mevcuttur.
Makalelerin yüzde 13’ü artık Türk dergilerinden.
Atıf dizinlerindeki Türkiye adresli yayın sayısını, Türkiye adresli dergilerdeki yayınlar önemli ölçüde etkiliyor. 2007 yılında atıf dizinlerindeki toplam Türkiye adresli yayının %7,6’sı, Türkiye adresli dergilerdeki Türkiye adresli yayınlardan gelirken, 2008 yılında bu oran %9,9’a, 2009’da ise %13,1’e yükseldi. Türkiye adresli dergilerdeki yayın sayısındaki artış çok hızlı.. Bilim adamları biraz içe döndü ve Türk dergilerindeki yayınlara öncelik verir oldu.
Atıf dizinleri ve bu dizinleri temel alarak ortaya konan uygulamalar akademik dünya tarafından yoğun bir şekilde tartışılıyor. Kimi zaman da atıf dizinlerinin kullanım amacı ve bu dizinlerle ilgili gelişmelerin göz ardı edildiği görülüyor. Bu çalışmada atıf dizinlerinin sahibi olan Thomson Reuters’in izlediği genişleme politikasının kısa dönem etkileri üzerinde durulmakta ve gelecekte Türkiye’de atıf dizinlerini baz alarak yapılacak değerlendirmelerde dikkat edilmesi gereken konulara yer verilmekte.
Umut Al ve İrem Soydal Hacettepe Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Ankara umutal[at]hacettepe.edu.tr , soydal[at]hacettepe.edu.tr
Atıf dizinleme (citation indexing) kavramının ortaya çıkış tarihi, atıf dizinlemenin ilk örneği olan Shepard’s Citations isimli kaynağın yayımlandığı 1873 yılıdır. Amerika Birleşik Devletleri’nde hukuk alanında kullanılan Shepard’s Citations ile avukatlar kendi davalarıyla ilgili olarak geçmişteki benzer davalardaki alınan kararları karşılaştırabilme olanağına sahip oldular[1, 2].
Atıf dizinlemenin dergi kullanımı, sık kullanılan kaynakların yönetimi, tarihsel ve sosyolojik araştırmaların yapılması ve literatür artışıyla ilgili bilgilere erişmek için bir araç olarak kullanılabileceğini fark eden Eugene Garfield, günümüzün popüler kaynakları olan Science Citation Index, Social Sciences Citation Index ve Arts and Humanities Citation Index’i Institute for Scientific Information bünyesinde yayımlamaya başladı [3, 4]. Günümüzde büyük bir ticari şirket olan Thomson Reuters altında birer ürün haline gelen atıf dizinleri birçok farklı amaca yönelik olarak kullanılmakta.
İlk yıllarda bu dizinler herhangi bir konudaki bilgiye erişim amaçlı olarak bir tür veri tabanı şeklinde kullanılırken, daha sonraları performans ölçümüne yönelik bir otorite kaynak haline dönüştü. Herhangi bir konuda atıfları izleyerek araştırma yapılan konudaki kaynakları gözden geçirmeye olanak tanıyan özelliğinin yanında, ülkeler, kurumlar, akademik birimler ve kişiler arasında yapılan karşılaştırmalarda da atıf dizinlerinin kullanıldığı görülüyor.
Türkiye’de akademik çevrelerce atıf dizinlerine oldukça fazla önem verildiği gözleniyor. Türkiye’de atıf dizinleri kapsamında yayın yapmak çeşitli şekillerde teşvik ediliyor. Akademik yükselmelerde bu dizinlerdeki yayınlara yüksek puanlar verilmesi ya da başvuru koşulu haline getirilmesi, bu dizinlerde belli sayıda atıf almış kişilere yurtdışındaki toplantılara katılım desteği sağlanması, Uluslararası Bilimsel Yayınları Teşvik Programı (UBYTP) kapsamında para verilmesi ilk akla gelen teşvik şekilleridir. Bu teşvikler başka faktörlerle biraraya gelince, Türkiye’nin atıf dizinleri kapsamındaki bilimsel yayın üretimi birçok ülkeninkinden daha hızlı bir gelişim gösterdi [5, 6]. Bu hızlı artışta Thomson Reuters’in almış olduğu genişleme kararını uygulamaya geçirmesi ve birçok yerel derginin atıf dizinlerine dahil edilmesinin rolü büyüktür.
